Powstało SKN Innowatora "Ordo ex Chao"

Powołaliśmy w Akademii Morskiej nowe Koło, ponieważ uważamy, że twarda wiedza jaką uzyskują studenci studiów inżynierskich nie jest wystarczająca dla ukształtowania właściwych kompetencji jakie powinien posiadać inżynier XXI wieku.

Metody kreatywnego rozwiązywania problemów nie są nowością. Ich korzeni można się doszukiwać już w starożytności u Sokratesa. Później te idee rozwijali m.in. Lullus, Kartezjusz i Leibnitz. W XX w.n.e. pojawiły się nowe interdyscyplinarne dziedziny nauki. W latach 60-tych ukształtowała się heurystyka, czyli nauka badająca procesy twórczego myślenia. Prof. Zbigniew Martyniak wyróżnił ponadto dziedziny takie jak inwentyka czyli nauka mająca na celu opracowanie, kodyfikację i ustalenie strategii zastosowań metod twórczego rozwiązywania problemów oraz innowatyka czyli dziedzina nauki, która zajmuje się wdrażaniem produktów twórczego myślenia czyli innowacji do praktyki.

Wyrażamy przekonanie, że kreatywności można się nauczyć i że to cecha nabyta, co m.in. postulował w latach 50-tych ubiegłego stulecia rosyjski inwentor Henryk Altszuller – autor słynnego „algorytmu wynalazku” oraz metodyki TRIZ (pol. Teoria Rozwiązywania Innowacyjnych Zagadnień). Równolegle tezy te podtrzymywali uczeni z innych krajów. Amerykanie od lat 60-tych rozwijali metodykę zwaną design thinking, która w dużym skrócie proponuje rozwiązywanie problemów bazując na wczuciu się w sytuację końcowego odbiorcy usługi lub produktu.

W aktualnie realizowanych programach studiów wciąż brak jest odpowiedniego nacisku na takie kompetencje absolwenta jak umiejętność pracy projektowej, zespołowe rozwiązywanie problemów, multidyscyplinarne i interdyscyplinarne podejście do analizowanych zagadnień, właściwe budowanie zespołu i zarządzanie nim, prowadzenie negocjacji i inne umiejętności miękkie.

Niegdyś inżynierowi wystarczała solidna wiedza zawodowa jednak rozwój techniki, powstanie wielu interdyscyplinarnych dziedzin nauki i technologii jak chociażby mechatronika, biotechnologia, nanotechnologia czy inżynieria socjo-kognitywna, rozwój społeczeństwa informatycznego itp. sprawiły, że współczesny inżynier „musi się znać na wszystkim”, przynajmniej na pewnym minimalnym poziomie. Szeroka wiedza w połączeniu z innymi umiejętnościami niezbędnymi w twórczym rozwiązywaniu problemów stała się kluczem do sukcesu w dzisiejszych realiach. Korzyści płynące z prowadzenia studiów wyższych w systemie kształcenia problemowego(ang. Problem Based Learning, PBL) na przykładzie duńskiego Aalborg University przedstawił prof. Marian Kaźmierkowski w artykule pt. Kształcenie inżynierów w systemie PBL, który ukazał się w Forum Akademickim nr 9/2013. 

Jak się zrodził pomysł powołania Koła?

Temat innowacji powraca jak bumerang i choć zagadnienia te nie są nowe to wciąż nie są one naświetlane w wystarczający czy właściwy sposób. Widać to w wielu aspektach życia, przemyśle, szkolnictwie, służbie zdrowia itd. W wysokorozwiniętych krajach europejskich takich jak Niemcy, Wielka Brytania czy Francja jak również pozaeuropejskich potęgach gospodarczych takich jak USA, Chiny, Japonia czy Korea Południowa, stosowane metody inwentyczne dają wymierne efekty ekonomiczne. Z osiągnięć tych korzystają również wielkie światowe koncerny takie jak Ford, Toyota, General Electric, FedEx, Coca-Cola, Converse, IBM czy Apple. W Polsce wciąż jednak obserwujemy niedocenianie inwentyki i słabe rozpowszechnienie metod twórczego rozwiązywania problemów.

W ramach naszego Koła chcielibyśmy wypełnić choćby w minimalny sposób luki, które dostrzegamy w aktualnym programie studiów. Podczas pobytu szkoleniowo-stażowego na Uniwersytecie Stanforda w USA w ramach programu Top 500 Innovators pozazdrościliśmy amerykańskim studentom, że pracują zespołowo nad rozwiązaniem problemów z różnych dziedzin korzystając z metod inwentycznych.

Po powrocie z USA przeprowadziliśmy zatem badania ankietowe wśród studentów naszej uczelni. Wyniki podane przez 125 respondentów wskazywały wyraźnie na potrzebę utworzenia koła naukowego stosującego metody inwentyczne w rozwiązywaniu rzeczywistych problemów (84% głosów za potrzebą utworzeniem Koła).

Badania ankietowe naświetliły ponadto braki w procesie dydaktycznym realizowanym w Akademii Morskiej z punktu widzenia studentów. Poskutkowało to naszą inicjatywą, w wyniku której 3 października br. formalnie powstało Koło „Ordo ex Chao”.

Tab. 1. Co powinno być zawarte w programie „kreatywnego rozwiązywania problemów”?

Co robimy na spotkaniach Koła?

Do członkostwa zaprosiliśmy studentów i studentki wszystkich wydziałów AM, którzy znajdują czas na dodatkowe wyzwania i chcą zdobywać umiejętności odmienne od wiedzy specjalistycznej, z jaką zapoznają się na co dzień w ramach studiów.

Napisaliśmy program, który prezentuje wybrane metody powszechnie stosowane w rozwiązywaniu trudnych problemów, w tym: design thinking, burza mózgów Osborna, 5 Whys, 6 kapeluszy Edwarda de Bono, metoda niekompetencji, metoda analogii, Philips 6/6, metoda Gordona etc. (szczegółowy opis metod można znaleźć w bibliografii zamieszczonej na stronie internetowej Koła). 

Głównym celem Koła jest pogłębianie wiedzy, rozwijanie zainteresowań i umiejętności członków w zakresie kreatywnego rozwiązywania problemów technicznych i organizacyjnych w odniesieniu do szeroko pojętej eksploatacji układów Człowiek – Technika – Środowisko. Koło ma w założeniu realizować cele cząstkowe takie jak:
• rozwijanie twórczego myślenia;
• uczenie pracy zespołowej (budowanie zespołu, negocjacje, kierowanie, zarządzanie);
• uczenie praktycznego wykorzystania wymienionych metod inwentycznych;
• rozwiązywanie problemów z rożnych dziedzin;
• stosowanie prototypowania, testowania oraz osiągnięć nauk kognitywnych;
• współpraca z biznesem;
• wykorzystywanie wiedzy technicznej do realizacji projektów;
• pogłębianie kompetencji lingwistycznych w zakresie języka angielskiego.

Aktualnie mamy 19 członków - studentów i studentki wszystkich wydziałów AM, w tym dwoje studentów z zagranicy. Pierwsze zajęcia Koła za nami, a pierwsze spotkania otwarte już niebawem.

Dotychczas, poza wprowadzeniem do metod inwentycznych, zrealizowaliśmy zajęcia na temat roli jednostki w zespole, komunikacji i myślenia projektowego (etapy empatii, definiowania problemów i generowania pomysłów na rozwiązanie problemu).

Teorię staramy się ograniczać do niezbędnego minimum. Zajęcia realizowane są w formie warsztatów z dużą liczbą ciekawych zadań i ćwiczeń praktycznych. Jednym z etapów kreatywnego rozwiązywania problemów jest prototypowanie. Popularnym rozwiązaniem stosowanym m.in. przez firmę IDEO – potentata w branży projektowania produktów i usług ukierunkowanych na odbiorcę końcowego - jest wykorzystanie prostych materiałów biurowych i przedmiotów codziennego użytku do tzw. szybkiego prototypowania. W ramach naszych zajęć wykorzystujemy papier, tekturę, długopisy, gumki, spinacze itd.

Oczywiście nie zamierzamy się ograniczać tylko do prostych prototypów. Dzięki funduszom pozyskanym od Prorektora ds. Nauczania AM nasze Koło zakupiło wersję edukacyjną robota LEGO Mindstorms 9797 NXT 2.0, Może w przyszłości uda się nam pozyskać dostęp do zaawansowanych narzędzi prototypowania, takich jak drukarki 3D, urządzenia wykorzystujące technologie SLA, SLM czy PolyJet, obrabiarki numeryczne czy specjalistyczne oprogramowanie do modelowania rzeczywistości.

Praca Koła to nie tylko ćwiczenia podczas naszych spotkań, ale również ciekawe zadania realizowane w zespołach po zajęciach. Aby poprawić koordynację zadań i zachęcać studentów do stosowania narzędzi przydatnych w pracy zespołowej korzystamy m.in. z narzędzi pracujacych na dokumentach w „chmurze” (ang. cloud computing) takich jak Google Drive czy Dropbox.Natomiast do komunikacjiwykorzystujemy forum Google Groups.

Dla realizacji naszych celów niezbędne jest wsparcia sponsorów, których cały czas poszukujemy. Udało się nam znaleźć pierwszego sponsora, jakim jest ankietka.pl - największy polski serwis do tworzenia ankiet i testów on-line. Nasze Koło uzyskało wsparcie od ankietka.pl w postaci darmowych kont premium dla naszych członków. Mamy zamiar wykorzystywać badania ankietowe w kolejnych projektach realizowanych przez studentów należących do Koła.

Plany na przyszłość

Aktualnie jesteśmy w trakcie organizacji I Otwartego Spotkania Kół Naukowych, które odbędzie się 17 grudnia br. Do uczestnictwa w wydarzeniu zaprosimy członków kół naukowych naszej uczelni oraz studentów z Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego i Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego. Podczas spotkania omówimy wybrane zagadnienia ochrony własności intelektualnej oraz obejrzymy wspólnie film poświęcony inżynierii odwrotnej (ang. reverse engineering). Jesteśmy bardzo ciekawi wniosków z dyskusji z naszą młodzieżą.

Już w styczniu 2014 roku planujemy organizację otwartego seminarium dla studentów i pracowników naszej uczelni, które będzie poświęcone kognitywistyce. Gościnnymi prelegentami w będą specjaliści Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego. Każdy z obecnych będzie mógł dowiedzieć się jak działa mózg z punktu widzenia biochemika oraz psychologa, jak stymulować pracę mózgu, od czego zależy efektywność naszych działań w procesie twórczego rozwiązywania problemów, czy kreatywność można stymulować, jak poprawić funkcjonowanie naszego „systemu głównego” itd.

Kolejne spotkania Koła będą poświęcone zaawansowanym zagadnieniom z zakresu design thinking oraz realizacji projektów w kilkuosobowych zespołach, do których dobierzemy członków na bazie cech osobowości jakie posiadają jako jednostki. Pierwsze zadania, przed którymi ich postawimy będą mocno osadzone w naszych realiach i związane z uczelnią. Kolejne projekty będą dotyczyły rzeczywistych problemów technicznych, społecznych czy gospodarczych. Oprócz prac na terenie uczelni planujemy wyjścia „w plener” oraz udział z różnych wydarzeniach lokalnych powiązanych tematycznie z profilem działalności Koła. Aby zajęcia były ciekawe i urozmaicone, zamierzamy zapraszać na spotkania jako gości specjalnych specjalistów-praktyków, przedstawicieli nauki i przemysłu.

Nasze Koło jest elementem naszych działań w kierunku powołania na naszej uczelni przestrzeni pracy kreatywnej. W wyżej cytowanej ankiecie, aż 82% respondentów stwierdziło, że z powołaniem takiej przestrzeni będą lub mogą być powiązane wymierne korzyści dla uczelni i studentów.

Przestrzeń pracy kreatywnej pod roboczą nazwą PROTOTYPOWNIA (choć nie jest to określenie finalne) oparta jest na pomyśle odwiedzonej przez nas podczas pobytu na Stanfordzie szkoły projektowania Design School (Hasso Plattner Institute of Design at Stanford) zwanej w skrócie i znanej na świecie jako d.school, wykorzystującej w praktyce model design thinking. Nasza propozycja nie stanowi jednak transferu istniejącego w Stanford rozwiązania. Chodzi o wykorzystanie potencjału, jaki ma w sobie d.school, dostosowanie go do polskich realiów oraz połączenie z dobrymi praktykami projektowania, budowy i testowania prototypów, a także zasadami pracy zespołowej przy problemach wymagających innowacyjnego podejścia podczas poszukiwania rozwiązań optymalnych.

Przed nami jeszcze wiele wyzwań

Zapewne w naszym otoczeniu znajdą się krytycy naszej działalności. Pragniemy podkreślić, że po powrocie ze szkolenia w USA nie spoczęliśmy „na laurach” i cały czas podnosimy własne kompetencje w zakresie praktycznego wykorzystania metod inwentycznych. Zależy nam na tym, aby wiedza, którą przekazujemy studentom była wartościowa i jak najbardziej aktualna. A to wymaga wiele pracy z uwagi na bardzo interdyscyplinarny charakter zagadnień twórczego rozwiązywania problemów. Tematyka ta dotyka zagadnień będących w centrum zainteresowania teorii eksploatacji, psychologii, socjologii, kognitywistyki, neurologii, prakseologii, ergonomii, ekonomii, teorii systemów, inżynierii produkcji i wielu innych dziedzin.

Czytamy książki i artykuły tematyczne, bierzemy udział w warsztatach i szkoleniach prowadzonych przez specjalistów najwyższej światowej klasy – jak choćby prof. Clark Kellogg podczas I Polsko-Amerykańskiego Mostu Innowacji zorganizowanego w październiku br. przez AGH w Krakowie. Jesteśmy absolwentami 7-tygodniowego kursu e-learningowego Design Thinking Action Lab zorganizowanego przez d.school, który ukończyliśmy z wyróżnieniem. Jesteśmy członkami zespołu Design Thinking pracującego w Stowarzyszeniu Top 500 Innovators.

Zdajemy sobie sprawę, iż wiele osób w środowisku akademickim chciałoby, aby utrzymywane było status quo programów studiów i finansowania nauki. W naszej opinii, jeśli nie wyjdziemy naprzeciw aktualnym trendom w zakresie kształcenia kadr i prowadzenia badań nastawionych na efekt końcowy - mierzalny w postaci zysków dla społeczeństwa i „jakości, nie zaś ilości” – to zostaniemy tam gdzie obecnie jesteśmy według wszelakich unijnych rankingów: w „ogonie Europy”.

Przed nami jeszcze bardzo wiele wyzwań, z którymi trzeba się będzie zmierzyć w tym własne słabości czy przyzwyczajenia. To praca u podstaw, a człowiek uczy się przez całe życie – stąd też nazwa Koła, które jest jednocześnie naszym mottem: „Ordo ex Chao” czyli porządek z chaosu.

Kontakt z Kołem „Ordo ex Chao”

Wszystkich zainteresowanych studentów, którzy chcieliby dołączyć do naszego Koła serdecznie zapraszamy. Rekrutacja członków realizowana jest w trybie ciągłym. Szczegółowe informacje o naszych pracach oraz przeszłych i nadchodzących wydarzeniach, w których bierzemy udział, umieszczamy na stronie internetowej. Czekamy.

Dane kontaktowe:
tel. 91 480 98 18 lub 91 480 94 12
e-mail: ordoexchao@am.szczecin.pl
http://ordoexchao.am.szczecin.pl/

Leszek Chybowski, Dorota Idziaszczyk

Fot. mat. pras.